(8) 3. โยธาชีววคฺโค

1-2. ปฐมเจโตวิมุตฺติผลสุตฺตาทิวณฺณนา

[71-72] ตติยสฺส ปฐเม อวิชฺชาปลิฆนฺติ เอตฺถ อวิชฺชาติ วฏฺฏมูลิกา อวิชฺชา, อยํ ปจุรชเนหิ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยภาวโต ทุกฺขิปนฏฺเฐน นิพฺพานทฺวารปฺปเวสวิพนฺธเนน จ ‘‘ปลิโฆ วิยาติ ปลิโฆ’’ติ วุจฺจติฯ เตเนส ตสฺสา อุกฺขิตฺตตฺตา ‘‘อุกฺขิตฺตปลิโฆ’’ติ วุตฺโตฯ ปุนพฺภวสฺส กรณสีโล, ปุนพฺภวํ วา ผลํ อรหตีติ โปโนภวิกา, ปุนพฺภวทายิกาติ อตฺโถฯ ชาติสํสาโรติ ชายนวเสน เจว สํสรณวเสน จ เอวํลทฺธนามานํ ปุนพฺภวกฺขนฺธานํ ปจฺจโย กมฺมาภิสงฺขาโรฯ ชาติสํสาโรติ หิ ผลูปจาเรน การณํ วุตฺตํฯ ตญฺหิ ปุนปฺปุนํ อุปฺปตฺติการณวเสน ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตตฺตา ‘‘ปริขา’’ติ วุจฺจติ สนฺตานสฺส ปริกฺขิปนโตฯ เตเนส ตสฺส สํกิณฺณตฺตา วิกิณฺณตฺตา สพฺพโส ขิตฺตตฺตา วินาสิตตฺตา ‘‘สํกิณฺณปริโข’’ติ วุตฺโตฯ

ตณฺหาสงฺขาตนฺติ เอตฺถ ตณฺหาติ วฏฺฏมูลิกา ตณฺหาฯ อยญฺหิ คมฺภีรานุคตฏฺเฐน ‘‘เอสิกา’’ติ วุจฺจติฯ ลุญฺจิตฺวา อุทฺธริตฺวาฯ โอรมฺภาคิยานีติ โอรมฺภาคชนกานิ กามภเว อุปปตฺติปจฺจยานิ กามราคสํโยชนาทีนิฯ เอตานิ หิ กวาฏํ วิย นครทฺวารํ จิตฺตํ ปิทหิตฺวา ฐิตตฺตา ‘‘อคฺคฬา’’ติ วุจฺจนฺติฯ เตเนส เตสํ นิคฺคตตฺตา ภินฺนตฺตา ‘‘นิรคฺคโฬ’’ติ วุตฺโตติฯ อคฺคมคฺเคน ปนฺโน อปจิโต มานทฺธโช เอตสฺสาติ ปนฺนทฺธโชฯ ปนฺนภาโรติ ขนฺธภารกิเลสภารอภิสงฺขารภารา โอโรปิตา อสฺสาติ ปนฺนภาโรฯ วิสํยุตฺโตติ จตูหิ โยเคหิ สพฺพกิเลเสหิ จ วิสํยุตฺโตฯ อสฺมิมาโนติ รูเป อสฺมีติ มาโน, เวทนาย, สญฺญาย, สงฺขาเรสุ, วิญฺญาเณ อสฺมิมาโนฯ เอตฺถ หิ ปญฺจปิ ขนฺเธ อวิเสสโต ‘‘อสฺมี’’ติ คเหตฺวา ปวตฺตมาโน อสฺมิมาโนติ อธิปฺเปโตฯ

นครทฺวารสฺส ปริสฺสยปฏิพาหนตฺถญฺเจว โสธนตฺถญฺจ อุโภสุ ปสฺเสสุ เอสิกาถมฺเภ นิขณิตฺวา ฐเปตีติ อาห ‘‘นครทฺวาเร อุสฺสาปิเต เอสิกาถมฺเภ’’ติฯ ปาการวิทฺธํสเนเนว ปริขาภูมิสมกรณํ โหตีติ อาห ‘‘ปาการํ ภินฺทิตฺวา ปริขํ วิกิริตฺวา’’ติฯ ‘‘เอว’’นฺติอาทิ อุปมาสํสนฺทนํฯ สนฺโต สํวิชฺชมาโน กาโย ธมฺมสมูโหติ สกฺกาโย, อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกํฯ ทฺวตฺติํสกมฺมการณา ทุกฺขกฺขนฺเธ อาคตทุกฺขานิฯ อกฺขิโรคสีสโรคาทโยฯ อฏฺฐนวุติ โรคา, ราชภยาทีนิ ปญฺจวีสติมหาภยานิฯ ทุติยํ อุตฺตานเมวฯ

ปฐมเจโตวิมุตฺติผลสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ